กรณีศึกษา : ส่งเสริมการอนุรักษ์ค้างคาวแม่ไก่

ค้างคาวแม่ไก่ ณ อ่างศิลา

ภาพค้างคาวแม่ไก่

เนื่องด้วยในปัจจุบันถ้าจะกล่าวถึงค้างคาวทุกคนคงรู้จักกันดี หลายคนอาจจะเคยพบเห็นค้างคาวตัวจริงกันมาบ้างและบางคน อาจจะมีความคิดในแง่ลบกับค้างคาวว่าเป็นสัตว์ที่น่าเกลียดน่ากลัว กลัวว่ามันจะเข้ามาทำร้าย เราจึงอยากให้ทุกคนได้รู้จักค้าวคาวมากขึ้น และในที่นี้เราจะกล่าวถึงค้างคาวแม่ไก่ซึ่งเป็นสายพันธุ์ที่หาได้ค่อนข้างยาก เพราะค้างคาวแม่ไก่เป็นสัตว์ที่ต้องการความสงบและเป็นสัตว์ที่ขี้อายจึงหาชมได้ยากมากเพราะมีสถานภาพเป็นสัตว์ป่าคุ้มครอง  และจัดเป็นสัตว์ป่าชนิดที่หาได้ยากของไทย เพราะมักอาศัยในบริเวณที่อยู่ในพื้นที่ที่ใกล้ชายฝั่งทะเล หรือพื้นที่ที่มีอาหารอุดมสมบูรณ์ ซึ่งบางครั้งยังพบในพื้นที่ ๆ ใกล้กับชุมชนของมนุษย์ด้วยมีเพียงคนจำนวนไม่มากนักที่จะรู้ว่าค้างคาวแม่ไก่มีประโยชน์มากมาย อย่างเช่น มูลของค้างคาวแม่ไก่สามารถนำไปทำปุ๋ยชีวภาพได้ และการที่มีค้างคาวแม่ไก่อาศัยอยู่บริเวณนั้นๆ มีส่วนช่วยในการรักษาไว้ซึ่งโครงสร้างความหลากหลายและการหมุนเวียนพลังงานในระบบนิเวศของป่าไม้

กลุ่มของข้าพเจ้าได้ค้นพบค้างคาวแม่ไก่ที่บริเวณชุมชนตลาดอ่างศิลา ตำบลอ่างศิลา อำเภอเมือง จังหวัดชลบุรี ซึ่งอยู่ใกล้กับแหล่งชุมชนและยังติดกับบริเวณชายฝั่งทะเล และที่สังเกตเห็นจะเกาะกลุ่มกันอยู่ตามต้นไม้ใหญ่มีนับพันๆตัว กลุ่มของข้าพเจ้าจึงมีความสนใจที่จะศึกษาหาความรู้เกี่ยวกับค้างคาวแม่ไก่ ศึกษาถึงผลกระทบในบริเวณที่ค้างคาวแม่ไก่อาศัยอยู่ว่า มีผลกระทบต่อชาวบ้านในชุมชนมากน้อยแค่ไหนอย่างไร

      

วัตถุประสงค์

1.เพื่อศึกษาสภาพแวดล้อมบริเวณที่ค้างคาวแม่ไก่อาศัยอยู่
            2.วิเคราะห์ผลกระทบที่ค้างคาวแม่ไก่อาศัยอยู่  ที่มีผลต่อชุมชน
            3.เพื่อปลูกฝังจิตสานึกในการอนุรักษ์ค้างคาวไก่ ให้แก่ทุกคนในชุมชน

           ประโยชน์ในการศึกษาค้างคาวแม่ไก่           

1.ได้ความรู้เพิ่มเติมของค้างคาวแม่ไก่นอกเหนือจากอินเทอร์เน็ต           
            2.ช่วยปลูกฝังจิตสำนึกให้ชาวบ้านในชุมชนช่วยกันอนุรักษ์ค้างคาวแม่ไก่ให้อยู่คู่กับระบบนิเวศอย่างยั่งยืนตลอดไป

 พื้นที่การศึกษา              
             บริเวณชุมชนอ่างศิลา ตำบลอ่างศิลา อำเภอเมือง  จังหวัด ชลบุรี

          วิธีการศึกษา
1.เลือกหัวข้อที่ต้องการศึกษา
 
       1.1 หัวข้อที่กลุ่มของข้าพเจ้าเลือกคือ “ค้างคาวแม่ไก่”                                                                  
2.ลงพื้นที่เพื่อทำการศึกษาและสอบถามชาวบ้านในชุมชน
       2.1 ลงพื้นที่เมื่อวันที่ วันพุธที่ 13มกราคม 2554 
                   2.2 มีการสัมภาษณ์ ชาวบ้าน 2 ท่าน
                   2.3 ทำแบบสอบถาม 20 ใบ ซึ่งเป็นชาวบ้านในชุมชนทั้งหมด
                   2.4 ถ่ายภาพบริเวณที่ค้างคาวแม่ไก่อาศัยอยู่และพื้นที่โดยรอบเพื่อประกอบรายงาน

VDO สัมภาษณ์ชาวบ้านคนที่1

ชื่อ อำนวย พิพัฒน์     อายุ ๕๕  ปี  เป็นชาวบ้านที่อาศัยในชุมชนอ่างศิลา

 

ข้อที่1 สาเหตุที่ค้างคาวแม่ไก่ย้ายที่อยู่

      เพราะเปิดตลาด113ปี จึงมีการสร้างสะพานทำให้คนมาพลุกพล่านและและมีรถเข้ามาขนดินทำให้เกิดเสียงดังทำ  และมีคนเข้ามาเที่ยวเพิ่มมากขึ้น ทำให้ค้างคาวย้ายที่อยู่

ข้อที่2 ผลกระทบที่ค้างคาวส่งผลกระทบต่อชาวบ้าน

   ชาวบ้านบอกว่าไม่มีผลกระทบ แต่ อาจจะมีบ้างเพราะต้นไม้ที่ค้างคาวอาศัยอยู่ ทำให้แห้งตาย แต่มูลของค้างคาวจะตกลงทะเล

VDO สัมภาษณ์ชาวบ้านคนที่2

เป็นวิทยากรบรรยายพื้นที่บริเวณป่าชายเลนในโครงการพระราชดำริเทศบาลเมืองใหม่

สัมภาษณ์เกี่ยวกับการดำรงชีวิตของค้างคาวแม่ไก่

เมื่อสมัยก่อนที่ป่ายังสมบูรณ์ก็บังมีค้างคาวเกาะอยู่ค้างคาวอาศัยอยู่ที่สงบและมีแอ่งน้ำ ลำคลอง และที่สามารถกินได้ เวลาฝนตก  ของค้างคาวแม่ไก่จะเก็บน้ำไว้ที่ที่ปีกและเมื่อเวลาหิว ค้างคาวแม่ไก่กลางปีกออก ในตัวมีขน จะเลียขนเพื่อกินน้ำ  ค้างคาวเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม อยู่ในตระกูลนก แต่ไม่ใช่นก หน้าเหมือนหนูจะมีลูกในหน้าแล้ง เดือนกุมภาพันธ์  นอกเหนือจากอ่างศิลาแล้วค้างคาวจะอาศัยอยู่บนเขาเช่น อ่าวเก็บน้ำบางพระ เข้าค้อ หรือป่าชายเลนในเมืองสนามกีฬา จังหวัดชลบุรี เวลาหกโมงเย็นค้างคาวจะออกหากินและ เวลาสายของวันรุ่งขึ้นค้างคาวจะกับมานอน เป็นอย่างนี้ประจำทุกวันพอหน้าฝน จะปล่อยลูก พฤษภาคม และวิธีการปล่อยลูก คือ จะพามาเป็นฝูงๆ แล้วปล่อยลูก เมื่อโต เทียบกับเด็กก็เด็กเดินเตะแตะ ก็จะปล่อยให้เดินตามกิ่งไม้ และแม่จะบินหนี ทันที แล้ว แม่จะร้องเรียกลูก เมื่อเห็นลูกเหนื่อยจัด ก็จะบินมาใกล้ เพื่อเลี้ยงลูก แล้วหาอาหารให้กิน  วิธีการให้อาหารลูกคือ แม่จะกินอาหารและเคี้ยวให้ละเอียด เพื่อป้อนให้ลูก เพื่อให้ลูกบินตามแม่มา   5-7 วัน  ลูกก็สามารถบินมาได้ พอบินได้ก็จะบินตามฝูงไป ผลกระทบของค้างคาวมีน้อยมาก

สรุปผลและอภิปราย

สภาพแวดล้อมที่ค้างคาวแม่ไก่อาศัยอยู่

ค้างคาวแม่ไก่ที่อ่างศิลา พบเป็นค้างคาวแม่ไก่ชนิดค้างคาวแม่ไก่ป่าฝน (Pteropus vampyrus) เป็นชนิดที่พบตามพื้นที่ป่าดิบชื้นบริเวณชายฝั่งทะเล เป็นค้างคาวกินผลไม้ มีน้ำหนักตัว 1 กก. เมื่อกางปีกออกทั้งสองข้างจะ กว้างถึง 2 เมตร ค้างคาวแม่ไก่เป็นค้างคาวสายพันธุ์ที่ใหญ่ที่สุดในโลก หน้าตาเหมือนสุนัขจิ้งจอกคือ มีดวงตาโต จมูกและใบหูเล็ก ขนสีน้ำตาลแกมแดง และมีเล็บที่แหลมคมสามารถเกาะกิ่งไม้ได้ มีปีกสีดำ มักพบในป่าดิบชื้นโดยเฉพาะพื้นที่ ๆ ใกล้ชายฝั่งทะเล หรือพื้น ๆ ที่มีอาหารอุดมสมบูรณ์ ซึ่งบางครั้งยังพบในพื้นที่ ๆ ใกล้กับชุมชนของมนุษย์ด้วย อย่างเช่น บริเวณที่ข้าพเจ้าศึกษาก็อยู่ใกล้กับชุมชนอ่างศิลา และติดกับป่าชายเลน และแหล่งน้ำ

สภาพแวดล้อมบริเวณชุมชนใกล้กับที่ค้างคาวแม่ไก่อาศัยอยู่

 

สภาพแวดล้อมบริเวณชุมชนใกล้กับที่ค้างคาวแม่ไก่อาศัยอยู่



ผลกระทบของค้างคาวแม่ไก่ที่มีต่อชุมชน

ค้างคาวแม่ไก่จะส่งผลกระทบต่อชาวบ้านบางกลุ่มคือ เมื่อมีการอยู่รวมตัวกันเป็นกลุ่มก็จะส่งเสียงรบกวนให้แก่ชาวบ้าน และมูลของค้างคาวมีการส่งกลิ่นทำการรบกวนในละแวกใกล้เคียงกับบริเวณที่ค้างคาวแม่ไก่อาศัย  ค้างคาวแม่ไก่เป็นสัตว์ที่กินผลไม้   จึงจัดเป็นศัตรูของชาวสวนผลไม้อย่างหนึ่งเพราะ ค้างคาวแม่ไก่เวลาออกหากินจะบินได้ไกลมาก อาจจะบินไปถึงจันทบุรีและระยองเลยทีเดียว บางครั้งจะกินผลไม้แล้วจะปัสสาวะรดใส่ด้วย ซึ่งจะส่งผลต่อการเจริญเติบโตของต้นไม้  

ภาพค้างคาวแม่ไก่ที่เกาะกิ่งต้นไม้นอนหลับเวลากลางวัน

หาวิธีการอนุรักษ์ค้างคาวแม่ไก่ให้อยู่คู่ระบบนิเวศอย่างยั่งยืนตลอดไป

1ให้ความรู้ความเข้าใจเรื่องค้างคาวแม่ไก่แก่คนในชุมชนมากยิ่งขึ้น เพื่อที่ชาวบ้านจะทำความเข้าใจและนำไปเผยแพร่ให้แก่ชุมชนในรุ่นต่อๆไป

2 ไม่ส่งเสียงดังรบกวนหรือรังแกค้างคาวแม่ไก่ เพราะค้างคาวแม่ไก่เป็นสัตว์ที่ขี้อายไม่ชอบเสียงดังๆ และจะทำให้ค้างคาวแม่ไก่อพยพย้ายที่อยู่ใหม่

3 อย่าปลูกสิ่งก่อสร้างใดๆ ที่เป็นการรบกวนแก่ค้างคาวแม่ไก่ เพราะอาจจะเกิดเสียงดังรบกวนค้างคาวแม่ไก่

4.ปลูกจิตสำนึกให้คนในชุมชนอนุรักษ์ค้างคาวแม่ไก่ ให้อยู่คู่กับคนในชุมชนและระบบนิเวศเพื่อรักษาสมดุลของป่าชายเลนให้มีความสมบูรณ์มากยิ่งขึ้น

ภาพรณรงค์การอนุรักษ์พื้นที่บริเวณที่ค้างคาวแม่ไก่อาศัยอยู่

4.ข้อเสนอแนะ

1 สำหรับชาวบ้านที่อาศัยใกล้บริเวณค้างคาวแม่ไก่อาศัยแล้วไม่ต้องการให้ค้างคาวแม่ไก่มารบกวนบริเวณบ้าน ให้นำโมบายหรือสิ่งที่ทำให้เกิดเสียงดังมาแขวนไว้รอบๆ เพราะค้างคาวแม่ไก่ไม่ชอบเสียงดัง

2 สำหรับเรื่องเสียงของค้างคาวแม่ไก่ ที่รบกวนชาวบ้านในละแวกใกล้เคียงจะรบกวนเฉพาะตอนเย็นก่อนออกหากินเท่านั้น จึงรบกวนไม่มากและยังหาข้อแก้ไขในเรื่องนี้ไม่ได้

3มูลของค้าวคาวแม่ไก่มีประโยชน์สามารถนำไปทำเป็นปุ๋ยได้ จึงอยากเสนอว่าให้ชาวบ้านนำมูลไปขายเพื่อเป็นรายได้เสริม

ประโยชน์ของมูลของค้างคาวแม่ไก่

       มูลของค้างคาวแม่ไก่มีโยชน์ คือ สามารถทำดินประสิว  กำมะถัน  และหัวไม้ขีด                    

ข้อมูลเพิ่มเติม

credite : รายการ เรื่อง หมู หมู

ข้อมูลเพิ่มเติมทางอินเทอร์เน็ต  ดังนี

 http://www.muangthai.com/

                                                      http://www.chachoengsao.most.go.th/index.phpoption=com_content&task=view&id=249&Itemid=1 

      

วีดีโอคลิป
                   http://www.youtube.com/watch?v=sgFRSlYPD6M

                                                                                         จัดทำ โดย

นางสาวอาภาภรณ์     ศรีชลายนต์รหัสนิสิต   52020311

นางสาวขวัญชนก       ณ ระนอง   รหัสนิสิต   52020527

นางสาวพรทิพย์         บุษบกอ่อน รหัสนิสิต   52021077